هیچ‌کس نمی‌تواند بدون مراجعه به یک کارگزاری رسمی‌و دریافت کد معاملاتی در بورس خرید و فروش سهام انجام دهد. برای انتخاب یک کارگزاری مناسب باید نکات مهمی‌را در نظر داشته باشید.سرمایه گذاری در بورس یکی از راه‌های افزایش سرمایه است. خیلی‌ها دوست دارند که با پس‌اندازشان وارد بازار سرمایه شوند و از طریق بورس به داد و ستد بپردازند.با وجود اینکه شرکت‌های بورسی در کشور شکل گرفته و هر روز رادیو و تلویزیون و روزنامه‌ها در مورد شاخص و حباب و افت و خیزهای بورس تهران صحبت می‌کنند اما خیلی‌ها هنوز با مفهوم این بازار آشنایی ندارند. خیلی از کسانی که علاقه‌مند به فعالیت در این بازار هستند فکر می‌کنند هر روز باید به تالار بورس بروند و در میان هیاهو و سرو صدایی که برای ما تبدیل به نمادی از بورس شده، سهام خرید و فروش کنند. در صورتی که ورود به بورس ربطی به این تالار ندارد و همه چیز به کارگزاری‌ها ختم می‌شود.در واقع باید این را بدانید بدون انتخاب کارگزاری نخواهید توانست وارد بورس شوید.

کارگزاری چیست؟
در گام اول بهتر است بدانید کارگزاران اشخاصی حقیقی یا حقوقی هستند که نقش واسطه بین خریدار و فروشنده را در بازار بورس بازی می‌کنند. آنها در این نقش وظیفه یافتن خریدار برای فروشنده و فروشنده برای خریدار را بر عهده دارند. به عبارتی آنها عامل تطابق عرضه و تقاضا هستند و به دو دسته خصوصی و دولتی تقسیم می‌شوند. خرید و فروش سهام شرکت‌های بورسی در بازار، فقط توسط کارگزاران رسمی‌سازمان بورس اوراق بهادار امکان‌پذیر است. به این ترتیب اطلاعات مربوط به معاملات مانند تعداد سهام، قیمت مورد معامله و تعداد خریدار و فروشنده هر روز در دسترس قرار می‌گیرد. کارگزاران طی تشریفات و آزمون‌های متعدد و خاصی انتخاب می‌شوند و مجوز تاسیس و فعالیت خود را از سازمان بورس اوراق بهادار دریافت می‌کنند.کارگزاران به حساب مشتری خود وارد بازار می‌شوند و به وکالت از سوی او اقدام به معامله می‌کنند. بدون انتخاب یک کارگزار نمی‌توانید در بورس فعالیت کنید. هر کسی که علاقه‌مند به فعالیت در بورس است باید یک کارگزار مناسب برای خودش انتخاب کند.

کدام کارگزار مناسب من است؟
سرمایه‌گذاران دائمی‌و بزرگ بورس هر کدام با کارگزار معینی کار می‌کنند. به غیر از کارگزارانی که به تازگی مجوز مشاوره و سبدگردانی دریافت کرده‌اند، سایرکارگزاران اجازه ارائه مشاوره به سرمایه‌گذاران را دارند. اما نکته مهم این است که برای آنها تفاوتی نمی‌کند سرمایه‌گذار چه سهمی‌بخرد و بفروشد، آنها تنها کارمزد خود را دریافت خواهند کرد. در‌ ‌نتیجه این سرمایه‌گذار است که باید با توجه به خواسته خود از بورس کارگزار خود را انتخاب کند.قابلیت انجام سریع سفارش مشتری، داشتن اطلاعات مربوط و کافی، داشتن سیستم‌های داخلی مناسب، حجم سرمایه سرمایه‌گذار از جمله مهم‌ترین معیار‌ها برای انتخاب کارگزار است.در انتخاب کارگزار باید دقت کرد برای چه مقدار سرمایه‌هایی کار می‌کند و آیا سرمایه ما در حدی است که کارگزار آن را جدی بگیرد. اصولا کارگزاران به نسبت حجم سرمایه افراد، آنها را در اولویت قرار می‌دهند. فرضا کارگزاری که اکثر مشتریان آن دارای سرمایه‌های بالای يك میلیارد ریال باشند، برای سرمایه‌گذار با سرمایه ۱۰۰ میلیون ریال مناسب نیست. تعداد مراجعه‌کنندگان به کارگزار هم معیار مهمی‌است. به این معنی که آیا کارگزار فرصت رسیدگی به درخواست‌های همه مشتریان را دارد؟ چرا که در غیر این صورت شاید به علت نداشتن فرصت برای انجام درخواست‌های خرید و فروش مشتریان درخواست‌ها به روزهای بعد موکول ‌شود و این مسئله با توجه به ارزش زمان در معاملات بورس ممکن است موجب از دست رفتن برخی فرصت‌ها شود. اشخاص حقیقی که با یک سرمایه محدود وارد بازار بورس می‌شوند بهتر است سراغ کارگزاری‌هایی که مشتریان حقوقی دارند، نروند.

کارگزار با خدمات محدود
کارگزار با خدمات محدود، کارگزاری است که صرفا خرید و فروش را انجام می‌دهد و کارمزد دریافت می‌کند. کارگزار با خدمات محدود، نسبت به کارگزار با خدمات کامل، کارمزد کمتری دریافت می‌کند و در عوض، خدماتی که به مشتریان ارائه می‌دهد، کاملا محدود است. خدمات کارگزاری با خدمات محدود می‌تواند شامل قیمت‌های لحظه‌ای سهام، عرضه و تقاضای بازار، حجم معاملات روزانه و درگاهی موارد، مشاوره‌دادن به سرمایه‌گذاران در هنگام ثبت سفارش باشد. برای تازه وارد‌ها انتخاب کارگزار محدود توصیه می‌شود اما بهتر است پس از زمانی فعالیت به دنبال یک کارگزار با خدمات کامل باشد.

کارگزار با خدمات کامل

کارگزاری‌ها با خدمات کامل خدمات متنوع و کاملی به مشتریان خود ارائه می‌کنند، این خدمات شامل مشاوره، برنامه‌ریزی مالی، مدیریت سبد سهام و… نیز هست. کارگزار با خدمات کامل، علاوه بر خدمات خرید و فروشی که کارگزار با خدمات محدود انجام می‌دهد، خدمات دیگری مانند خبرنامه‌های تحلیلی که به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه ارائه می‌شوند، ارائه تحلیل در مورد پرتفوی سرمایه‌گذاران و شرکت‌های سرمایه‌گذاری، محاسبه ریسک و بازده در مورد سرمایه گذاری هر شخص حقیقی و حقوقی را ارائه می‌کنند. کسانی که به دنبال حضور ماندگار و قوی در بورس هستند بهتر است سرغ این نوع کارگزاری‌ها بروند.

کارگزاری‌ها کجا هستند؟

تقریبا در همه شهر‌های بزرگ کشور کارگزاری‌های رسمی ‌بورس وجود دارند. شما برای اطلاع از آدرس و درجه اعتبار آنها می‌توانید به سایت اینترنتی سازمان بورس سری بزنید و در جریان جزییات فعالیت‌های آنان قرار بگیرید. اگر در شهری کارگزاری بورس وجود نداشت شعب مخصوص بانک ملی وظیفه آنها را انجام می‌دهند. شما نمی‌توانید به‌طور مستقیم اقدام به خرید سهام یک شرکت در بورس یا فرا بورس کنید، برای این کار لازم است سفارش خود را به یک کارگزار بدهید تا آن کارگزار سهام مورد نظر شما را خریداری کند. معاملات در بورس اوراق بهادار تهران از طریق کارگزاران انجام می‌شود. این کارگزاران در انجام معاملات نقش نماینده خریدار یا فروشنده را ایفا می‌کنند. کارگزاران دارای مجوز کارگزاری از سازمان بورس و عضو بورس هستند. همه کارگزاران موظف به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات موجود هستند و سرمایه‌گذار می‌تواند برای معاملات اوراق بهادار کارگزار خود را با توجه به معیارهایی از قبیل انجام به موقع سفارش، دادوستد سهام با مناسب‌ترین قیمت و نحوه ارائه خدمات جانبی انتخاب کند.

دریافت کد سهامداری
از آنجا که دادوستد اوراق بهادار با استفاده از سیستم رایانه‌ای و براساس کد خریدار و فروشنده انجام می‌شود، لازم است همه خریداران و فروشندگان دارای کد سهامداری منحصر به‌خود باشند تا کارگزار بتواند براساس آن به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازد. کد معاملاتی، شناسه‌ای هشت کاراکتری است که براساس مشخصات و اطلاعات فردی سرمایه‌گذار - از جمله کد ملی او - و به‌صورت ترکیبی از حرف و عدد تعیین می‌شود. کد معاملاتی سرمایه‌گذار منحصر به فرد است و هر سرمایه‌گذار یک کد معاملاتی دارد. دریافت کد معاملاتی از طریق کارگزار و با ارائه مدارک شناسایی(کپی شناسنامه و شماره ملی) و فقط برای یک‌بار انجام می‌شود.

دریافت فرم دستور خرید 
پس از آنکه سهم مورد نظر خود را براساس تحلیل، انتخاب و برای خرید سهام به یک شرکت کارگزاری مراجعه کردید باید فرم مخصوص خرید سفارش سهام را از کارگزار دریافت کنید تا از طریق آن سهم مورد نظرتان را سفارش دهید. در این فرم اطلاعات مورد نیاز مانند مشخصات شرکت کارگزاری، مشخصات سرمایه‌گذار، نام، تعداد و قیمت اوراق بهادار و چگونگی پرداخت یا دریافت وجه قید می‌شود. تعیین قیمت اوراق بهادار بر عهده مشتری است او می‌تواند خرید یا فروش اوراق بهادار را در قیمت مشخصی تقاضا کند یا اینکه تعیین قیمت را به کارگزار و شرایط بازار واگذار کند. در واقع سهامداران باید به این نکته توجه کنند در صورتی که قیمت مورد نظر خود را در فرم قید نکنند، کارگزار این سهام را به قیمت روز بازار خریداری می‌کند و ممکن است به قیمت بالاتری سهام مورد نظر را برای سهامدار خریداری کند و سهامدار کنترلی روی قیمت مورد نظر خود نداشته باشد.

واریز وجه به حساب کارگزار
پس از اعلام تصمیم نهایی خرید سهام به کارگزار و تکمیل فرم‌های مربوط به سفارش خرید، کارگزار مربوطه یک شماره حساب بانکی به سهامدار اعلام خواهد كرد که باید وجه مربوط به خرید سهام به این شماره حساب واریز شود، چنانچه پس از خرید سهام رقم واریز شده کمتر یا بیشتر از مبلغ کل سهام باشد مابه‌التفاوت آن با سهامدار محاسبه خواهد شد.

دریافت برگه گواهی خرید سهام
پس از آنکه کارگزار، سهام یک شرکت را خریداری کرد و کلیه مدارک نقل و انتقال آن سهام به تایید مراجع مربوط رسید، یک گواهی یا سند برای سهامدار صادر می‌شود که معرف مالکیت سهام آن شرکت است. این برگه معمولا در طول یک دوره دو هفته‌ای یا شاید بیشتر صادر می‌شود و هر سهامدار می‌تواند با مراجعه به کارگزار خود برگه گواهی خرید سهام را دریافت کند. در این برگه کد سهامداری، نام سهامدار و همچنین میزان سهام خریداری شده درج شده است.

مراحل انجام معاملات

یكی از مهم ترین اطلاعاتی كه سهام داران باید داشته باشند، آگاهی از مراحل خرید و فروش سهام است تا بعداً دچار مشكل نشوند. در این بخش به طور خلاصه مراحل مختلف خرید و فروش سهام توضیح داده شده است. مطالب ارایه شده در این بخش عبارتند از: 

نحوه­ ی انجام معامله 
انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران از طریق کارگزاران انجام می‌شود. به عبارت دیگر راه دیگری برای معامله سهام و تغییر مالكیت آن به جز از طریق كارگزاران وجود ندارد. این کارگزاران که در انجام معاملات نقش نماینده ی خریدار و یا فروشنده را ایفا می‌کنند، دارای مجوز کارگزاری از سازمان بورس هستند. كارگزاران می توانند فعالیت های دیگری از قبیل مشاوره، سبدگردانی و بازارگردانی نیز انجام دهند. 

افتتاح حساب یا دریافت کد معاملاتی 
اگر سرمایه گذاری تازه وارد هستید باید حتماً كد معاملاتی دریافت كنید. از آن‌جا که دادوستد اوراق بهادار با استفاده از سامانه رایانه ‌ای و براساس کد خریدار و فروشنده انجام می‌شود، لازم است همه ی خریداران و فروشندگان دارای کد منحصر به خود باشند تا کارگزار بتواند براساس آن به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازد. کد معاملاتی، شناسه‌ای 8 کاراکتری است كه از سه حرف اول نام خانوادگی و یک عدد تصادفی تشکیل شده است. کد معاملاتی سرمایه‌گذار منحصر به فرد است و هر سرمایه‌ گذار یک کد معاملاتی دارد. دریافت کد معاملاتی از طریق کارگزار و با ارائه ی مدارک شناسایی (رونوشت شناسنامه و شماره ملی) و فقط برای یک ‌بار انجام می‌ شود. دریافت كد معاملاتی معمولاً دو روز كاری طول می كشد. 

تکمیل فرم سفارش خرید یا فروش 
در این فرم اطلاعات مورد نیاز اعم از مشخصات شرکت کارگزاری، مشخصات سرمایه‌گذار، نام، تعداد و قیمت اوراق بهادار، چگونگی پرداخت یا دریافت وجه قید می ‌شود. تعیین قیمت اوراق بهادار با مشتری است و مشتری می‌ تواند تقاضای خرید یا فروش اوراق بهادار را در قیمت مشخصی تقاضا کند یا اینکه تعین قیمت را به کارگزار و شرایط بازار واگذار کند. انجام معامله بدون پر كردن فرم فوق امكان ندارد. در برخی كارگزاران امكان خرید و فروش اینترنتی وجود دارد. در چنین كارگزاری هایی مشتری ابتدا باید قراردادهایی خاص با كارگزار منعقد كرده و سپس از طریق اینترنت سفارش خود را وارد نماید. در معاملات اینترنتی نیاز به پر كردن فرم سفارش در هر دفعه نیست. 
براساس قانون، سهام داری كه مایل به خرید سهم است باید قبل از سفارش، مبلغ مورد نظر را به حساب كارگزاری واریز كند. برای فروش نیز به همراه داشتن سند سهم الزامی است. 

ساعات معامله 
معاملات اوراق بهادار در بورس تهران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهای تعطیل عمومی، از ساعت 9:00 تا 12:00 و در یک نشست معاملاتی و از طریق تالارهای معاملات انجام می شود. در حال حاضر علاوه بر تالار حافظ که تالار اصلی معاملات است، تالارهای دیگری توسط بورس یا شرکت‌های کارگزاری در تهران و شهرهای دیگر دایر شده است. خرید و فروش اوراق بهادار مستلزم حضور سهام داران در تالارها نیست و سهام داران می‌توانند از طریق مراجعه به دفاتر شرکت‌های کارگزاری برای خرید و فروش اوراق بهادار اقدام کنند. 

ورود سفارش به سامانه معاملاتی 
پس از دریافت سفارش خرید یا فروش، کارگزار سفارش‌های دریافتی را با حفظ نوبت وارد سامانه ی معاملات می‌کند. اولویت‌بندی درخواست‌ها در صف تقاضای خرید(فروش) ابتدا براساس قیمت‌های پیشنهادی خرید(فروش) صورت می‌گیرد و از بالاترین(پایین‌ترین) تا پایین‌ترین(بالاترین) قیمت اولویت‌بندی می‌شوند. به عبارت دیگر در صف تقاضای خرید(فروش) سهام، اولویت با سفارش‌هایی است که قیمت پیشنهادی بالاتری(پایین‌تری) دارند. در صورتی که قیمت‌های پیشنهادی خرید(فروش) در دو یا چند سفارش یکسان باشند صف تقاضا(عرضه) براساس زمان ورود سفارش خرید(فروش) به سامانه ی معاملات اولویت‌بندی می‌شود و سفارشی که زودتر از دیگر سفارش‌ها وارد سامانه ی معاملات شده باشد از اولویت برخوردار است. باید به یاد داشت كه در مواقعی ممكن است سهم دارای صف باشد. یعنی تعداد زیادی خریدار سهم باشند بدون آنكه فروشنده ای باشد و یا عده زیادی مایل به فروش آن باشند ولی خریداری وجود نداشته باشد. در هر دو صورت ممكن است معامله ی سهم مورد نیاز چندین روز طول بكشد. 

محدودیت های بورس 
در بورس تهران تغییرات قیمت هر سهم در طول یك روز محدود است. به عبارت دیگر قیمت هر سهم در هر روز نسبت به قیمت بسته شدن روز قبل می تواند سه و نیم درصد بالا یا پایین برود. به عنوان مثال اگر قیمت سهم در آخر روز گذشته 1000 ریال باشد، امروز قیمت سهم حداكثر 1035 و حداقل 965 ریال خواهد شد. سهام شركت-ها ممكن است به دلایل مختلفی از قبیل مجمع عمومی و تعدیل سود خود بسته شوند. در اولین روزی كه نماد شركت دوباره باز می شود، تغییرات قیمت آن نامحدود است. 
یكی دیگر از محدودیت های دیگر بورس تهران حجم مبناست. حجم مبنا درصدی از تعداد سهام شركت است كه توسط بورس تعیین می شود و برای اینكه تغییرات قیمت طی یك روز لحاظ شود باید سهام شركت حداقل به تعداد حجم مبنا معامله شود. در غیر این صورت تغییرات قیمت به اندازه نسبت حجم معامله شده به حجم مبنا خواهد بود. فرض كنید حجم مبنای شركتی 100 هزار سهم و تغییرات قیمت آن در روز جاری 2 درصد باشد. اگر 100 هزار سهم و بیشتر معامله شود، تغییر قیمت سهم برابر همان دو درصد خواهد بود ولی اگر به عنوان مثال تنها 50 هزار سهم معامله شود، قیمت سهم در آخر روز به میزان 50 هزار تقسیم بر 100 هزار ضربدر 2 درصد یعنی 1 درصد افزایش خواهد یافت. به همین دلیل قیمت سهامی كه با صف-های سنگین مواجه بوده و حجم معاملات آن ها پایین است در پایان روز تغییرات زیادی نخواهد یافت. 

تسویه معاملات 
پایاپای و تسویه معاملات توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تسویه وجوه و سه روز بعد از انجام معامله (T + 3) صورت می‌گیرد. البته در فردای روز خرید سهم می توان آن را فروخت ولی پول سهم فروخته شده را سه روز كاری پس از انجام معامله می توان از كارگزاری دریافت كرد.

نمودار های دراز مدت را مطالعه کنید. با تحلیل یک نمودارهفتگی و ماهیانه مربوط به چند سال شروع کنید. یک نمودار مقیاس بزرگ از بازار، میدان دید بیشتر و چشم انداز دراز مدت آن بازار را ارایه می کند. بعد از بررسی و تثبیت نمودار های دراز مدت، در مورد نمودار های روزانه و طی روز تحقیق نمایید. اغلب یک نمای کوتاه مدت از بازار، به تنهایی می تواند فریب دهنده باشد. حتی اگر شما به صورت خیلی کوتاه مدت خرید و فروش می کنید ، اگر در جهت روند های میان مدت و دراز مدت تجارت کنید ، عملکرد بهتری خواهید داشت.